Cách viết lệnh:
WHILE
Biểu thức boolean DO Lệnh cần lặp;
Điều khiển sự lặp lại của lệnh sau DO là giá trị của biểu thức
logic sau WHILE. Trước mỗi khi thực hiện lênh cần lập biểu thức logic này được
xem xét giá nếu giá trị TRUE thì lệnh sau DO thực hiện, còn có giá trị là FALSE
thì lệnh sẽ không thực hiện và vòng lặp kết thúc.
“Biến điều khiển lặp” ở đây thường phải là một hay một số toán
hạng nằm trong biểu thức Boolean và để điều khiển được vòng lặp giá trị của nó
phải được thay đổi sau mỗi lần lặp. Tức là trong lệnh cần lăp sau DO phải có
một lệnh làm thay đổi giá trị (gán, vào dữ liệu bằng READLN. READKRY..) của
biến điều khiển nếu không sẽ không ra khỏi. Do đó lệnh lặp sau DO thường phải là
một lệnh ghép. Số lần lặp ở đây chưa được xác định một cách cụ thể như trong
vòng lặp FOR mà tuỳ thuộc vào “tốc độ” thay đổi giá trị của các biến điều khiển.
Các biến điều khiển ở vòng lặp WHILE không bị khống chế về kiểu dữ
liệu và có thể phối hợp nhiều điều kiện khác nhau để điểu khiển nó.
Ví
dụ 1: Vẫn tính giá trị của biểu thức h(n) = i + 1/2 + 1/3 + … + 1/n nhưng dùng
vòng lặp WHILE…. DO
PROGRAM
Chương_trình_3;
VAR
n, h : real;
BEGIN
write(‘
Cho giá trị n = ‘);readln(n); h := 0;
WHILE
n >0 DO begin h := h + 1/n; n ;= n -1 ;
end;
write(‘Tổng
h = / h); readln;
Một
số nhận xét:
-
Biến n trong chương trình 3 được dùng luôn làm biến điều khiển nên không cần sử
dụng thêm biến nhưng kết thúc chương trình n sẽ có giá trị là 0 và không còn
giá trị ban đầu nữa.
-
Trong chương trình 3 cứ sau khi số hạng được cộng vào tổng thì n giảm đi 1
tương đương với chuyển sang số hạng trước nó, còn trong chương trình 4 thì cộng
dồn từ trái sang phải và vị trí số hạng được xác định bởi biến trung gian nên
giá trị của biến n vẫn còn nguyên như khi nhập vào.
-
Chương trình theo kiểu này có thể tính được tổng h với cả những giá trị n lớn
hơn. Đặc biệt với các dãy số có khoảng cách đều giữa các số thì việc chuyển số
hạng đơn giản bằng cộng thêm (hay bớt đi) cho biến điều khiển một giá trị đúng
bằng khoảng cách giữa các số. Trong ví dụ trên khoảng cách là 1 nên biến n
(hoặc biến i) được bớt (hoặc thêm) 1.
Ví
dụ 2:Tìm ước số chung lớn nhất của 2 số nguyên.
Thuật
giải: Cách truyền thống là phân tích các số nguyên X và y thành các thừa số
nguyên tố và ước số chung lớn nhất u của 2 số nguyên X và y sẽ là tích của các
thừa số nguyên tố có mặt trong cả 2 số với số cao nhất. Tuy nhiên thuật giải này
trình bày trong Pascal khả phức tạp có thể thay thế bằng nhiều cách khác dễ thể
hiện.
Ví
dụ:
-
Nếu số lớn chia hết cho số bé thì u bằng chính số bé, còn không thì giảm dần số
bé cho đến khi cả 2 số X và y đều chia hết cho số đang xét thì dừng và lấy kết
quả ra. Đương nhiên không cần giới hạn cận dưới vì khi giảm số xem xét đến 1 thì
cả 2 số đều sẽ chia hết.
-
Nếu khi một trong hai số bằng 0 thìu chính là số còn lại. Mặt khác X và y đều
chia hết cho u nên (X MOD y) cũng chia hết cho u nên có thể thay thế tìm USCLN
của X và y bằng tìm USCLN của số bé và phần dư của số lớn chia cho số bé cho đến
khi một trong hai số bằng 0.
-
X và y đều chia hết cho u nên (x-y). cũng chia hết cho u nên có thể thay thế
tìm USCLN của X và y bằng tìm USCLN của số bé và hiệu của số lớn và số bé cho
đến khi hai số bằng nhau….
Cần chú ý rằng khái niệm bé ở đây là về giá trị tuyệt đối của
chúng chứ không phải giá trị thực. Do vậy cần sử dụng hàm ABS để chuyển đổi
trước khi tính.
PROGRAM
Chương_trình;
VAR
X, y, us : integer;
BEGIN
Write(’Cho
X : ‘); readln(x);
Write(‘Cho
y :’); readln(y); if abs(x)>abs(y) then us:= abs(y) else us:=abs(x);
WHILE
(x mod us <> 0) or (y mod us <> 0) DO
us:=us-1;
Write(‘USCLN
cua ‘.X,’ va ‘,y,’ la: us);
Readln;
Một
số nhận xét:
-
Theo cách giải quyết trong chương trình 5 trước hết biến us sẽ nhận giá trị
tuyệt đối của X hay của y tuỳ theo tương quan giữa chúng. Tiếp đó kiểm tra tính
chia hết của X và y với USCLN giả định cho đến khi cả X và y chia hết cho giá
trị đó. Nếu hai số ban đầu chia hết cho nhau thì vòng lặp While sẽ không thực
hiện lần lặp nào và sẽ đưa ra kết quả là giá trị của số bé.
-
Trong chương trình 6 việc xét giá trị tuyệt đối chỉ cần giải quyết với kết quả
cuối cùng và không cần tìm số bé vì chỉ sau 1 lần lặp số dư nhất định sẽ nhỏ
hơn hoặc bằng số bé. Giải quyết bài toán qua số dư của 2 số sẽ ít lăp hơn trong
chương trình 5.
Từ khóa tìm kiếm nhiều:
tin học đại cương, cấu trúc
máy tính
